I.             Ryzyko związane z zajmowanym stanowiskiem

Istotnym zagadnieniem dla wszystkich osób sprawujących funkcje w zarządach spółek z ograniczoną odpowiedzialnością jest ryzyko związane z zajmowanym stanowiskiem. Związane jest ono z odpowiedzialnością członków zarządu, która przyjmuje różne formy: odpowiedzialności karnej, cywilnej (wobec spółki lub wobec wierzycieli spółki), odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe spółki.

 Z powyższych rodzajów odpowiedzialności bardzo istotna w praktyce (tak z punktu widzenia wierzycieli spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jak również członków zarządu) jest możliwość pociągnięcia członka zarządu spółki z o.o. do odpowiedzialności za zobowiązania takiej spółki.

Przypomnijmy, że spółki kapitałowe, jako odrębne podmioty prawa- osoby prawne, odpowiadają swoim własnym majątkiem za swoje własne zobowiązania, za zobowiązania takich spółek nie odpowiadają ich wspólnicy (pewne rozważania dotyczące odpowiedzialności wspólników podejmowane są na gruncie, obecnej między innymi w doktrynie prawa amerykańskiego, brytyjskiego czy też niemieckiego, koncepcji odpowiedzialności przebijającej tzw. „piercing corporate veil”). Za zobowiązania spółki z o.o. mogą jednak odpowiadać członkowie jej zarządu.

Wskazana odpowiedzialność uregulowana jest w art 299 Kodeksu Spółek Handlowych. Zgodnie ze wskazanym przepisem zasadą jest, że członkowie zarządu spółki z o.o. ponoszą solidarną odpowiedzialność za zobowiązania takiej spółki, jeśli egzekucja wobec spółki okazała się bezskuteczna.

Wskazana odpowiedzialność jest zatem przede wszystkim odpowiedzialnością posiłkową (istnieje rozbieżność poglądów, czy jest to także odpowiedzialność subsydiarna). Staje się bowiem aktualna po bezskutecznej egzekucji z majątku spółki. Jest to również odpowiedzialność solidarna członów zarządu (ze sobą, ale już nie członków zarządu ze spółką), co oznacza, że wierzyciel może dochodzić wierzytelności wedle własnego uznania w całości lub w części od wszystkich członków zarządu łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, zaś spełnienie świadczenia przez któregokolwiek z  nich zwalnia z długu pozostałych.

II.            Kiedy członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności?

Wskazana odpowiedzialność nie jest odpowiedzialnością bezwzględną.

Członek zarządu może się bowiem uwolnić od odpowiedzialności, jeżeli wykaże:

–              że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo

–              że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo

–              że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

 Ponadto członkowie zarządu nie ponoszą odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji.

Ciężar dowodu zaistnienia przesłanek wyłączających omawianą odpowiedzialność członka zarządu spoczywa na członku zarządu.

III.          Problemy z odpowiedzialnością zarządu spółek z o.o.

Przytoczone przesłanki odpowiedzialności i zwolnienia się od odpowiedzialności rodzą wiele problemów praktycznych, między innymi z ustaleniem „czasu właściwego” na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości albo określenia jakie okoliczności przesądzają o braku winy członka zarządu w niezłożeniu takiego wniosku.

Istotne jest też określenie zakresu czasowego odpowiedzialności tj. za jakie (kiedy powstałe) zobowiązania spółki członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność.

 W tym zakresie prezentowany jest między innymi pogląd, zgodnie z którym odpowiedzialność związaną z bezskutecznością egzekucji określonego zobowiązania z majątku spółki ponoszą osoby będące członkami jej zarządu w czasie istnienia tego zobowiązania. Inne stanowisko zakłada, że członek zarządu ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki istniejące w czasie pełnienia przez niego funkcji, o ile w tym czasie wystąpiły przesłanki upadłości, a nie zgłoszono wniosku o jej ogłoszenie. Zasadniczo oczywiste jest też, że członek zarządu nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki, które powstały w okresie, w którym dana osoba nie pełniła już funkcji w zarządzie (a konkretnie których podstawy powstały w tym okresie) np. w związku z wcześniejszą rezygnacją (niemniej jednak w orzecznictwie obecne są wyjątki od tej reguły).

Rozbieżności w ocenach budzi też charakter odpowiedzialności członków zarządu tj. czy ma ona charakter deliktowy (odszkodowawczy), gwarancyjny, quasi-gwarancyjny, czy też jeszcze inny.

To już jednak materiał na odrębny artykuł.